Πολλές αναλύσεις έχουν γραφτεί για τον λαϊκισμό, για τις επιπτώσεις του, για την ταχύτητα με την οποία διαχέονται οι ευκολόπεπτες και απλοϊκές “ιδέες” του αλλά και την ακόμα μεγαλύτερη ταχύτητα με την οποία καταρρέουν οι θιασώτες αυτών (για παράδειγμα, Τσίπρας-δημοψήφισμα-κωλοτούμπα).

Μπήκαμε ήδη αισίως στον δεύτερο μήνα του 2023 και πλέον, έχουμε μπει για τα καλά σε μια ανεπίσημη προεκλογική περίοδο στην Ελλάδα. Παρακολουθώντας τις “θέσεις” των κομμάτων, δεν μπορώ να μη φέρω στο μυαλό μου την προεκλογική περίοδο των βουλευτικών εκλογών του 2012 της Ολλανδίας, όπως την έζησα ως εργαζόμενος και μεταπτυχιακός φοιτητής εκεί.

Ακόμα θυμάμαι, 11 χρόνια μετά, πόσο εντύπωση μού είχε κάνει το γεγονός ότι οι Ολλανδοί πολιτικοί, με εξαίρεση τον λαϊκιστή Geert Wilders, μιλούσαν για συγκεκριμένα ζητήματα. Ναι, μάλιστα, για συγκεκριμένα ζητήματα! Τόσο ασυνήθιστα περίεργο μού είχε φανεί αυτό τότε. Συζητούσαν για παράδειγμα με συγκεκριμένα επιχειρήματα, πώς θα επηρεαστούν από μια ενδεχόμενη μείωση του ορίου ταχύτητας στους αυτοκινητοδρόμους από τα 130 στα 120 χιλιόμετρα, το περιβάλλον, η κατανάλωση καυσίμου, η μακροβιότητα των κινητήρων και των ελαστικών, η ηχορύπανση, τα ατυχήματα, η διάρκεια διαδρομής από και προς τη δουλειά (commuting), κ.τ.λ.. Το κάθε κόμμα είχε μια πολύ συγκεκριμένη και τεκμηριωμένη άποψη.

Οι πράσινοι για παράδειγμα, έλεγαν ότι το όριο ταχύτητας έπρεπε να μειωθεί, ώστε να μειωθεί η κατανάλωση καυσίμου. Κάποια κόμματα συμφωνούσαν με αυτό (ναι, το να συμφωνείς με συνάδελφό σου πολιτικό άλλου κόμματος, δεν είναι αμαρτία…), κάποια άλλα όχι, αλλά πάντα με αληθινά επιχειρήματα και όχι με γαβγίσματα άνευ περιεχομένου του τύπου “μαζί με το λαό ενάντια στη νεοφιλελεύθερη βάναυση μείωση του ορίου ταχύτητας της αστικοκρατίας”. Για κάθε ζήτημα, υπήρχε αναλυτική συζήτηση, ο πολίτης είχε να επιλέξει ξεκάθαρες θέσεις. Και οι θέσεις ήταν ακριβώς τόσο ξεκάθαρες, που εκτός από ότι συζητιούνταν σε βάθος και με επιχειρήματα, δεν χωρούσε και περιθώριο “μετεκλογικής παρερμηνείας”. Για παράδειγμα, δεν θα μπορούσε να πει ο πολιτικός που υποστήριζε τα 130 χλμ/ώ ότι δεν εννοούσε ακριβώς 130 αλλά 122. Ο μόνος που έλεγε τα “δικά του”, ήταν ο Geert Wilders: “μια Ολλανδία για την Ολλανδία και όχι για τις Βρυξέλλες”. (Τα ίδια λέει και ο συνάδελφός του ομοϊδεάτης λαϊκιστής Viktor Orbán εδώ και 20 χρόνια, αλλά δεν τον είδα να παίρνει την Ουγγαρία από την ΕΕ και να την πηγαίνει αλλού…)

Τότε, είχα σκεφτεί ότι η Ελλάδα έχει μεγαλύτερα προβλήματα από το όριο ταχύτητας για να λύσει, και ότι οι δικοί μας πολιτικοί έχουν πιο σοβαρό έργο να πραγματοποιήσουν. Με τα όρια ταχύτητας θα ασχολούνται;

Αυτή η σκέψη μου κράτησε πολύ λίγο. Σύντομα κατάλαβα, ότι ακριβώς αυτό είναι το πρόβλημά μας. Η πολιτική συζήτηση στην Ελλάδα, σπανίως εστιάζει σε συγκεκριμένα θέματα. Αναλώνεται περισσότερο σε “ατάκες”, “μαγκιές” και “προσβολές” τύπου Πολάκη, “μαγικές λύσεις” (με ένα νόμο και ένα άρθρο θα εξαφανιστούν χρέη δεκαετιών κρεπάλης), “ταμπέλες” (“προοδευτική διακυβέρνηση” -λες και οι άλλοι είναι οπαδοί μιας οπισθοδρομικής ή λογαριθμικής προοδευτικής διακυβέρνησης, μιας και η πρόοδος έχει διπλή σημασία) κ.τ.λ..

Έτσι, όσο πλησιάζουν οι εκλογές, τόσο λιγότερο γίνεται πραγματική πολιτική συζήτηση στην Ελλάδα. Αντί να συζητηθεί για παράδειγμα κάτι συγκεκριμένο, όπως το εάν έφερε αποτέλεσμα το καλάθι του νοικοκυριού (ένα μέτρο με μηδενικό κόστος για το κράτος και τον φορολογούμενο), το πώς έχει βελτιώσει την αλληλεπίδρασή μας με το δημόσιο η ραγδαία ψηφιοποίηση του gov.gr (που από προσωπική εμπειρία, κάτι αντίστοιχο δεν έχει η Γερμανία ούτε η Ελβετία), το εάν έχει πραγματικά η Ελλάδα το δημοσιονομικό περιθώριο να κάνει αυξήσεις μισθών ή να επιδοτεί το ρεύμα και τα τρόφιμα, έχουμε για πρώτη φορά μια αντιπολίτευση να φεύγει από το Κοινοβούλιο για να αποφύγει τη συζήτηση επειδή δεν “αντέχει” να μιλήσει για συγκεκριμένα πράγματα. Για παράδειγμα:

Μπορεί ο ΣΥΡΙΖΑ να επιχειρηματολογήσει ότι η ελληνική οικονομία είναι ακόμα εύθραυστη και δεν αντέχει αυξήσεις συντάξεων και επιδοτήσεις με συγκεκριμένα επιχειρήματα; Δυστυχώς, όλοι γνωρίζουμε και έχουμε συνηθίσει, ότι δεν μπορεί. Είναι “αντιλαϊκό” να είναι ο ΣΥΡΙΖΑ ενάντια στα επιδόματα και τις αυξήσεις. Αυτό αρκεί. Μια λέξη: αντιλαϊκό. Τέλος. Καμία ουσιαστική ανάλυση. Άσχετα εάν η κρίση του 2009 που ο λαός την ένιωσε πραγματικά στο πετσί του, από κάτι τέτοια “φιλο-λαϊκά” επιδόματα πυροδοτήθηκε (Τσοβόλα δώσ’τα όλα!).

Αντίθετα, οι κραυγές και τα γαβγίσματα περί “διαφθοράς” κ.τ.λ. δεν έχουν ρίσκο, τα λες και τελείωσες, δε χρειάζεται να αποδείξεις τίποτα, δεν χρειάζεται να κάνεις τίποτα, δεν έχεις καμία νομική ευθύνη αν απλά λες ψέμματα, η αλήθεια θα αποκαλυφθεί σε καμιά δεκαετία ούτως ή άλλως. Ασε που σε καλύπτει και η βουλευτική ασυλία. Πες λοιπόν, ότι σου κατέβει, κατηγόρησε όποιον θες, η δικαιοσύνη δε μάς χρειάζεται εμάς, δεν την έχουμε ανάγκη μπροστά στις “ανάγκες” της πολιτικής “αντιπαράθεσης”, ανεβάζεις και τον τόνο της φωνής σου όταν λες κάτι ανούσιο για να δείξεις το πόσο σε “πνίγει το δίκιο” και καθάρισες. Εν ολίγοις, γαβγίζεις. Όσο σε παίρνει. Μέχρι να σου λύσουν το λουρί και να κάνεις κωλοτούμπα το δημοψήφισμα που κέρδισες…

Συνοψίζοντας, εδώ, δεν ήθελα να αναλύσω ξανά τα ίδια γενικά και αρνητικά χαρακτηριστικά του λαϊκισμού. Διότι όλοι γνωρίζουμε (ή τέλος πάντων όλοι εμείς που έχουμε τη διανοητική δυνατότητα να γνωρίζουμε…) το πόσο αρνητική επίδραση έχει για την Δημοκρατία. Ήθελα απλά να δώσω ένα απλό παραδείγματα του πώς καταστρέφει και τους προεκλογικούς αγώνες των κομμάτων. Και του πώς ακόμα αποκλείει την οποιαδήποτε δυνατότητα για συναίνεση και κυβέρνηση συνεργασίας. Γιατί αν δύο κόμματα διαφωνούν για κάτι συγκεκριμένο, σε ενδεχόμενη συνεργασία τους, μπορούν να το μοιράσουν. Έτσι κάνουν στην υπόλοιπη Ευρώπη. Για παράδειγμα, αν συγκυβερνήσουν τα κόμματα που υποστηρίζουν τα 120 και τα 130 χλμ/ώ ως όριο, μπορούν να διαπραγματευτούν ανάλογα με το εκλογικό αποτέλεσμα και να το πάνε στα 125. Αλλά όταν μιλάμε με συνθήματα και υποστηρίζουμε ότι εμείς θα εφαρμόσουμε διακυβέρνηση προόδου, πώς να μοιραστεί η διαφορά απόψεων με τους άλλους; Στο μέσο όρο της λογαριθμικής και της γεωμετρικής πρόοδου;